Als dwang nodig is, dan wel zorgvuldig

Iemand verplichten tot zorg mag alleen als het echt niet anders kan. Dat wil zeggen: als er zonder zorg of behandeling 'ernstig nadeel' ontstaat voor jouw familielid zelf of voor jullie, de mensen in zijn omgeving. Verplichte zorg in de ggz wordt geregeld via de Wet verplichte ggz (Wvggz). 

Er kan op verschillende manieren sprake zijn van ernstig nadeel. Om over te gaan tot verplichte zorg moet volgens de wet sprake zijn van (een dreiging van):

• levensgevaar
• ernstig lichamelijk letsel
• psychische, materiële, immateriële of financiële schade
• verwaarlozing of niet meer deel kunnen nemen aan de maatschappij
• ernstig verstoorde ontwikkeling voor of van betrokkene of een ander
• bedreiging van de veiligheid van betrokkene
• hinderlijk gedrag dat agressie bij anderen oproept
• gevaar van de algemene veiligheid van personen of spullen.

Let op: Het ‘ernstig nadeel’ hoeft zich dus niet al te hebben voorgedaan. Volgens de wet is ook het risico erop al reden om in te grijpen. Bij een dreigende zelfdoding of zelfbeschadiging ga je niet wachten tot het te laat is, is de gedachte. Iedereen die vindt dat iemand onmiddellijk gevaar veroorzaakt kan een melding doen. Je kunt dit dus zelf doen, maar je kunt ook hulp vragen van een hulpverlener (al dan niet via de huisarts).

VWS/uitleg Wvggz van de Nederlandse ggz op Vimeo.

Wat kun je zelf doen?

Als je familielid in de war is, achterdochtig of misschien zelfs agressief, is dat niet makkelijk om mee om te gaan. Er 'gewoon' bij zijn zonder dat je van alles zegt kan soms toch al heel waardevol zijn. In onze Ypsilonbrochure Help! Psychose in de familie lees je tips hoe je je het best kunt opstellen.

Dreigt de situatie uit de hand te lopen, dan is het belangrijk om tijdig in te grijpen. Dat kan door contact met de behandelaar op te nemen of als er nog geen behandeling is, te bellen met het meldpunt Zorgwekkend gedrag.

In de zorgmachtiging (voorheen: rechterlijke machtiging) staat welke vormen van verplichte zorg jouw familielid krijgt. Dat kan een opname zijn, maar dat hoeft niet. Dwangbehandeling kan ook ambulant (dat is thuis of in een polikliniek) worden opgelegd. Dat kan grote gevolgen voor jou hebben. Misschien moet je voor je familielid zorgen en met zijn crisis omgaan. Daar ben je niet altijd goed op voorbereid. Daarom ontwikkelde Ypsilon de toolkit 'Het is crisis thuis'. Deze geeft steun en informatie aan familie en naasten.

Verplichte zorg voorkomen

Dwang mag alleen als uiterste redmiddel. De wet zegt dat eerst alle andere middelen geprobeerd moeten zijn. Dwang kan immers leiden tot trauma's en nieuwe psychische schade. 

Om verplichte zorg te voorkomen kan je familielid in sommige gevallen een eigen plan van aanpak schrijven. Jij als naaste kan hem daarbij helpen. Een crisiskaart of hulpkaart beschrijft wat er bij een (dreigende) crisis van je familielid moet gebeuren. Bijvoorbeeld: 'Als ik in de war ben wil ik niet aangeraakt worden'. Dat kan soms helpen om meer grip op de situatie te houden en verplichte zorg te voorkomen. Op de Crisiskaart staat ook wíe de belangrijkste naasten zijn. Hulpverleners kunnen hen zo bereiken als dat nodig is. Je kan je familielid helpen met het opstellen van zo'n kaart.

Hier maakt Ypsilon zich sterk voor

• Ypsilon heeft vanaf het begin meegedacht over de Wvggz. Familie en naasten hebben nu meer inbreng dan ooit tevoren. Als het gaat om verplichte zorg mogen ze bij alle belangrijke momenten in de behandeling meepraten.
• Dwang is geen zorg. Jarenlang was het onder de oude wet wél mogelijk om iemand tegen zijn wil op te nemen, maar mochten hulpverleners vervolgens niet doen waarvoor ze waren opgeleid: hulp verlenen. Dankzij een jarenlange lobby is dat inmiddels verleden tijd. 
• Onder hetzelfde motto spreken we ons al decennia uit tegen de isoleercel en het tegen hun wil separeren van mensen. Zo brachten we een rapport uit met de ervaringen van cliënten en naasten nadat een man overleed in een separeercel. Het rapport 'Gezocht: Aandacht, observatie en aanwezigheid' is nog altijd een bron van inspiratie.
• We stonden aan de wieg van de familievertrouwenspersonen en maakten en maken ons nog altijd hard voor meer bekendheid en een sterkere positie.

Meer weten?

• De officiële website van de overheid over de Wvggz is: www.dwangindezorg.nl
• De rol van de naaste in de Wet verplichte ggz is daarin apart beschreven
• Informatie voor naasten over familievertrouwenspersonen
• LSFVP-brochure over verplichte ggz (de Nederlandstalige versie)
• Crisiskaart Nederland biedt informatie over de crisiskaart en de hulpkaart 

Onze specialisten Verplichte zorg